Dag Esther van den Berg, welke plek hebben prentenboeken in jouw oeuvre?

Inmiddels zijn prentenboeken de hoofdmoot van mijn werk geworden. Dat had ik eerder niet zo kunnen bedenken, het is een beetje zo gelopen. Het eerste prentenboek dat ik illustreerde was ‘Onze baby’ geschreven door Brigitta Bijloos en uitgebracht bij Clavis, zo’n 7 jaar geleden.

Daarna verscheen mijn eerste volledig eigen prentenboek ‘Goedenacht en slaap zacht’ over lieveheersbeestje Dot die in het insectenhotel checkt hoe alle insecten gaan slapen. Na dat eerste eigen prentenboek is het balletje eigenlijk gaan rollen en verschoof mijn werk van grotendeels educatief illustreren in opdracht naar het maken van prentenboeken.

Ik maakte tot nu toe vijf ‘stand alone’ prentenboeken over verschillende thema’s, maar altijd met een hoofdrol voor dieren en natuur. Die boeken staan het dichtst bij me en dit zijn ook vaak langlopende projecten die je echt een tijdje ‘leeft’ en een hele periode meedraagt. Van zulke boeken maak ik er hooguit één per jaar.

Daarnaast maakte ik drie series voor de jongste lezers in de dreumes- en peuterleeftijd. Die series hebben (deels) vaste karaktertjes, die ik gaandeweg door meerdere boeken heen ook steeds beter ken en in de vingers heb. Dat maakt deze projecten iets sneller qua maakproces.

Hoe vind je het om aan prentenboeken te werken?

Het is een proces met veel plezier en vrijheid, maar waar ook de nodige twijfels bij komen kijken. Het is héél veel puzzelen, schuiven, afwegen en bevragen. Maar bovenal vind ik het heerlijk om een eigen wereld te kunnen scheppen tussen twee kaften waarin lezers hopelijk iets van herkenning vinden, zich gezien voelen.

Hoe ga je te werk bij het schrijven en illustreren van een prentenboek?

Ik vind inspiratie in veel alledaagse dingen, maar ook mijn ervaringen als ouder en mijn eigen kindertijd neem ik mee. Voor de personages en omgevingen in mijn boeken laat ik me het meest inspireren door de natuur.

Ik vind het heerlijk om bij een concept een setting te bedenken en me af te vragen welke personages in die wereld zouden kunnen leven. Ik vind dit een heel fijn deel van het proces. Alles kan nog, niets hoeft nog concreet.

Wanneer ik voel dat ik ‘aan’ ga bij een idee, en zin krijg om te tekenen, dan kijk ik samen met mijn vaste uitgeefster bij Clavis of het concept ook sterk genoeg is om door te vertalen naar een prentenboek. Zit dat concept goed, dan begint voor mij het onderzoeken.

Meestal begin ik met kleine storyboard schetsjes om het ritme en de opbouw van het boek goed te puzzelen. Afhankelijk van wat het boek nodig heeft maak ik daarna nog een ronde nette schetsen voor ik begin met de uitwerkingen. Maar ik merk dat ik steeds vaker de losheid en het schilderachtige wil behouden door direct op de grove schetsen te starten met uitwerken. Dan schets ik niet zozeer op alle details, maar meer op compositie, sfeer, contrast en kleur.

Het schetsproces vind ik vaak het moeilijkst, het concreet maken en vastleggen van wat eerst nog alles kon worden. Hier heb ik altijd wat meer tijd nodig om dingen te laten bezinken, kwartjes te laten vallen.

Als ik tevreden ben met de schetsen, start ik met uitwerken, dit doe ik digitaal. Hier maak ik de meeste meters en ontstaan de vele kleine details en grapjes in de achtergrond die ik graag toevoeg. Omdat het grote denkwerk gedaan is ontstaat daar weer ruimte voor.
Hoewel ik nu grotendeels digitaal werk was mijn opleiding juist heel analoog; veel druktechnieken, schilderen, tekenen. Ik studeerde af met etsen. Ik denk dat ik door die ambachtelijke achtergrond ook in mijn digitale werk altijd op zoek ben naar texturen en gelaagdheid (en laat Photoshop nou net heel goed zijn in heel veel laagjes 😉 )

Wanneer het boek na tekst- en beeldredactie naar de drukker is start er voor de uitgever natuurlijk nog een heel proces van marketing, promotie en verkoop. Ik ben heel blij dat ik dat niet zelf hoef te doen. Clavis kan dat veel beter en daar ben ik ze zeer dankbaar voor. Laat mij maar boeken maken!

Is er veel veranderd in jouw werkproces tussen je debuut en nu?

Ik vind het als maker zelf belangrijk dat mijn werkproces altijd in beweging blijft. Dat hoeft niet altijd heel groot, maar bij ieder boek er moet voor mij iets te leren zijn, iets toe te voegen aan wat ik al deed. Ik voel dat ik ook weer wat losser zou willen werken, misschien wat meer leunen op mijn analoge achtergrond.

Bij mijn aankomende boek ‘Bokje op de top’ heb in dat ook weer wat meer toegepast door met handgeschilderde elementen en texturen te werken. Het is niet dat alles dan vanaf nu zo moet, maar zulke uitstapjes houden het interessant.

Wat zijn echte leermomenten geweest?

Dat ik naast mijn opdrachtwerk en eigen prentenboeken (die in zekere zin ook en soort opdracht aan mezelf zijn) ook tijd nodig heb om aan te rommelen. Naast de boeken die ik maak zoek ik dat ook steeds vaker op in mijn schetsboek. Mezelf de tijd gunnen om wat te rommelen en dat niet alles mooi of met een doel hoeft te zijn. Dat vind ik nog erg lastig, maar probeer daar wel ruimte voor te vinden. Sinds drie jaar maak ik keramiek, daar ‘moet’ ik ook niks mee en dat is heerlijk. Het fysieke ervan vind ik heel fijn, het is een mooie toevoeging aan mijn makerschap.

Je maakt ook prentenboeken voor de allerkleinsten. Pas je jouw illustraties (of tekst) hier op aan?

Het grappige aan de kartonboekjes is eigenlijk dat ze ontstaan zijn uit één klein idee voor een tekening. Ik zag een foto van een grote moederkip waar vanonder haar vleugels allemaal kleine kuikenpootjes uitstaken, als een soort veelpotige kipmobiel. Dat was de eerste aanzet voor de kartonboekjes van ‘Naar de overkant’; dieren die hun kroost mee nemen onder hun vleugels, op hun rug, etc.

Mijn uitgeefster is dan degene die aangeeft welke doelgroep bij zo’n concept past, in dit geval baby- dreumes leeftijd. Van tevoren ben ik bij zo’n idee helemaal niet bezig voor welke leeftijd het geschikt is. Ik denk vanuit het beeld, het concept, wat ik wil tekenen.
Wanneer dan een keer de richting gekozen is pas ik natuurlijk mijn beeldtaal en tekst wel aan op de jonge doelgroep. De beelden moeten duidelijk spreken, er is minder achtergrond, minder kleine details.

Inmiddels teken ik vaker voor deze doelgroep en is ‘Naar de overkant’ eigenlijk een beetje een blauwdruk/houvast geworden voor de daaropvolgende boekjes.

Heb je zelf een aantal favoriete prentenboeken?

De boeken die Mac Barnet samen met Jon Klassen maakte, met in het bijzonder ‘De wolf, de eend en de muis’. Over een eend en een muis die opgeslokt zijn door een wolf. De illustraties vind ik prachtig, maar vooral de taal is heerlijk; droogkomisch, licht filosofisch, ik hou ervan (en mijn kinderen gelukkig ook, dus dubbel genieten :))

Een andere favoriet bij ons thuis is ‘Oet en Drap’ van Alistair Chisholm. Over twee holbewoners die steeds meer spullen verzamelen om elkaar te overtreffen in hun bewijsdrang. De taal is heel grappig, op z’n holbewoners, hilarisch.

Het grafische illustratiewerk van Leo Leoni vind ik prachtig. Ik heb door de jaren wat van zijn boeken verzameld via kringloop en rommelmarkten. Mijn hart maakt sowieso altijd een sprongetje als ik mooie vintage prenten tegenkom. Vooral grafisch werk hangt hier veel in de studio en ons huis.

Binnenkort verschijnt jouw nieuwe prentenboek “Bokje op de top”. Kun je al een tipje van de sluier oplichten?

Dit prentenboek gaat over een klein eigenwijs bokje dat een mooi plekje voor zichzelf heeft geclaimd, bovenop een rots. Niemand mag erbij, bokkig als hij is kopt hij iedereen van zijn top. Wanneer het na een tijdje overduidelijk helemaal niet zo leuk meer is, alleen bovenop zijn top, blijft Bokje te koppig om naar beneden te komen.

Zijn excuses om boven te blijven vormen een steeds groter contrast met wat er werkelijk aan de hand is, wat het hopelijk herkenbaar en grappig maakt voor lezers die misschien zelf wel eens dat bokje zijn of zo’n bokje in huis of in de klas hebben…

Het is bovenal een grappig verhaal over eigenwijs zijn, delen, vriendschap en hulp durven vragen. ‘Bokje op de top’ verschijnt begin mei.

Heb je tot slot nog (meer) tips voor beginners?

Er is niet één vaste manier of pad om je doel te bereiken. Een enkeling maakt een vliegende start na het afstuderen, maar veel meer mensen zijn zoekende of komen überhaupt pas veel later of zonder studie in het illustratie vak terecht. Ik heb me na de kunstacademie bijna tien jaar niet met illustratie bezig gehouden voor ik de moed weer vatte om er in te duiken.

Bewandel vooral je eigen pad, probeer niet teveel jezelf en je werk te vergelijken met anderen, want dat kan erg demotiverend zijn. Heb je een teken dip of geen inspiratie blijf dan vooral niet op social media plakken, maar doe even iets heel anders, neem afstand.

Veel is al gedaan, dat kan soms intimiderend zijn, maar geef er jouw unieke draai aan en vertrouw op wat jouw werk eigen maakt. Door te maken en te doen ontstaat uiteindelijk een herkenbaarheid en handschrift (los van ‘stijl’ of medium) die misschien uit enkele werken nog niet duidelijk blijkt, maar wanneer je daar aan toe blijft voegen een unieke stem oplevert.

Weet dat twijfels en aanmodderen bij het proces horen. Ga vooral bij jezelf te rade wanneer je alles denkt te weten en nooit twijfelt 😉 Dus, blijf twijfelen en verwonderen!

Wil je meer weten over Esther van den Berg en haar werk als auteur en illustrator van onder andere prentenboeken? Bezoek dan haar eigen website!